Sayıştay’ın Kuruluşunun 159'uncu Yılını İdrak Ediyoruz

Bin yılı aşkın devlet geleneğimizin en önemli kurumlarından biri olan Sayıştay’ın (Divanı Muhasebat) kuruluşunun 159’uncu yıldönümünü, Koronavirüsle mücadele çerçevesinde alınan önlemler dolayısıyla yüzyüze program yapamamanın hüznü ile idrak ediyoruz. 

Tanzimatla birlikte yapılan mali reformlar çerçevesinde yeni bütçe sistemine geçilmesiyle birlikte, Osmanlı Devtetinde o tarihe kadar taşra odaklı olarak denetim görevini yürüten Başbâki Kulluğunun fonksiyonu sona ermiştir. Yeni bütçe sisteminin gerektirdiği merkezi bir denetim sistematiği, belli bir geçiş dönemi sonrasında batıdaki gelişmelere paralel olarak, 29 Mayıs 1862 tarihinde Sultan Abdülaziz Han tarafından, bugünkü yapının temelini teşkil eden Divanı Muhasebat’ıın (Sayıştay) kurulmasıyla mümkün olmuştur. Sonrasında Divanı Muhasebat, ilk anayasamız olan 1876 tarihli “Kanuni Esasi”de yer alarak anayasal bir kuruluş hüviyetine sahip olmuş ve bu durum sonraki anayasalarda da muhafaza edilmiştir.  

Kamu kaynaklarının kullanımının modern anlamda denetimi, parlamentolar adına bütçe hakkı çerçevesinde ele alınmakla birlikte, tarihteki Türk devletlerinde, İslam kültüründen esinlenerek “beytül mal”in (kamu hazinesinin) denetimi olarak ele alınmış olup, köklü bir geçmişe sahiptir. Sayıştay bu birikimi tarihi Türk devletlerine borçludur. Karahanlılar, Gazneliler ve Büyük Selçuklu Devletinin denetim kurumu olan Divanı İşraf’tan, Osmanlı Devleti döneminde önce Başbaki Kulluğu, sonrasında ise bugünkü sistematiğinin temelini oluşturan Divanı Muhasebat’a ve bugüne kadar olan süreci dikkate aldığımızda, Sayıştay’ın kuruluşunun 159’uncu yılı ile birlikte  Karahanlılardan itibaren devlet denetim geleneğimizin 1181'inci yılını idrak ettiğimizi gururla söyleyebiliriz
 
Sayıştay, Türkiye Büyük Millet Meclisi adına denetim yaparak bütçe hakkının kullanılması açısından önemli bir fonksiyon ifa etmekte, sorumluların hesap ve işlemlerini yargılama yoluyla kesin hükme bağlamakta, bu fonksiyonlarla birlikte kamu idarelerine yönelik olarak rehberlik faaliyetleri de yürütmektedir. Sayıştay yapmış olduğu faaliyetlerinde kamu mali yönetiminin ve kamu hizmetlerinin kalitesinin yükseltilmesine, kamu idarelerinin performansının değerlendirilmesine, kaynak kullanımında etkililik, ekonomiklik ve verimliliğin sağlanmasına yönelik olarak hesap verme mekanizmaları ile mali saydamlığın geliştirilmesine katkı sağlamayı amaçlamaktadır.  Sayıştay kendi faaliyetlerinde de şeffaflığa önem vermekte olup, yürütülen faaliyetlerin çıktısı olan bütün yargı kararları ile denetim raporlarını  internet sitesinde kamuoyunun erişimine açmaktadır. 
 
Sayıştay tarihi köklerinden aldığı engin bilgi birikimi ve denetim kültürünü günümüze ve uluslararası organizasyonlarda aktif görev almak suretiyle uluslararası alana taşımakta olup, “muasır medeniyet seviyesinin üzerine çıkma” ülküsüyle modern gereklilikler çerçevesinde gelecek kuşaklara taşımayı hedeflemektedir.
 
EUROSAI başkanlığını yürüttüğümüz geçen dört yıllık süre içinde 15 çalışma grubuyla 120 civarında proje ve çok sayıda etkinlik yürütülmüş olup, EUROSAI bölgesinde önemli bir sinerji oluşturulmuştur. Bunun yanısıra Sayıştay, geçen süre içinde INTOSAI’nin çeşitli çalışma gruplarında aktif görev almış, ECOSAI Yönetim Kurulu başkanlıkları ile ASOSAI’de yönetim kurulu üyeliği ve denetim komitesi üyeliği görevlerini üstlenmiştir. UNICEF ve Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserliğince çeşitli kurumlarımıza sağlanan fonların denetimine ilişkin işbirliği yapmakta olup, çeşitli uluslararası kuruluşların dış denetimini yürütmek üzere uluslararası kuruluşlar nezdinde faaliyetlerini sürdürmektedir. Yapılan bu faaliyetlerle Sayıştay’da önemli bir kapasite artırımı sağlanmış olup, EUROSAI Yönetim Kurulu başkanlığından sonra önümüzdeki  dönemde birlikte önce ASOSAI ve sonrasında da INTOSAI’nin yönetim kurulu başkanlığını üstlenmeyi hedeflemektedir.

Bu görev ve sorumluluk bilinciyle, Kurumumuzun bu günlere gelmesinde emeği geçenleri takdir ve minnetle yad ediyor, Koronavirüsle mücadele çerçevesinde idrak ettiğimiz bu yıldönümünde kültürümüzü geleceğe taşıma hedefinden vazgeçmeden daha nice yıllarda buluşmak dileğiyle Sayıştay’ın 159'uncu kuruluş yıldönümünü kutluyorum.


Saygılarımla… 
Seyit Ahmet BAŞ
Sayıştay Başkanı