Konu: Sürücülü -Sürücüsüz ve Yakıtsız Araç Kiralama.

136 sayılı İlamın 1’inci maddesiyle, ... ihale kayıt numaralı .... San. Tic. Ltd. Şti. yüklenimindeki ... TL üzerinden sözleşmeye bağlanan ... Yılları Sürücülü-Sürücüsüz ve Yakıtsız Araç Kiralama işinde, mevzuata aykırı olarak yabancı menşeli ve 1600cc üstü araç kiralanması suretiyle sebep olunan toplam ... TL’nin tazminine hükmedilmiştir.

Dosyada mevcut belgelerin okunup incelenmesinden sonra;

GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:

136 sayılı İlamın 1’inci maddesiyle, ... ihale kayıt numaralı .... San. Tic. Ltd. Şti. yüklenimindeki ... TL üzerinden sözleşmeye bağlanan ... Yılları Sürücülü-Sürücüsüz ve Yakıtsız Araç Kiralama işinde, mevzuata aykırı olarak yabancı menşeli ve 1600cc üstü araç kiralanması suretiyle sebep olunan toplam ... TL’nin tazminine hükmedilmiştir.

Bu defa, İlamda Harcama Yetkilisi ve İhale Komisyonu Başkanı olarak sorumlu tutulan ... ile İhale Komisyonu Üyesi ve Gerçekleştirme Görevlisi olarak sorumlu tutulan ... ve Diğer Sorumlular (İhale Komisyonu Üyesi) …, (İhale Komisyonu Üyesi) …, (İhale Komisyonu Üyesi) … ve (İhale Komisyonu Üyesi) … tarafından temyiz kanun yoluna başvurularak tazmin hükmünün kaldırılması talep edilmektedir.

237 sayılı Taşıt Kanunu’nun “Kurumların edinebilecekleri taşıtlar” başlıklı 7 nci maddesinde;

“Kurumların taşıt ihtiyaçlarını hizmet alımı suretiyle karşılamaları esastır. Bu şekilde temini mümkün olmayan, ekonomik bulunmayan veya sağlık, savunma ve güvenlik gibi nedenlerle hizmet alımı suretiyle karşılanması uygun görülmeyen taşıtlar diğer yollarla edinilebilir. Kullanılacak bu taşıtların, muayyen ve standart tipte, lüks ve gösterişten uzak, memleket yollarına elverişli ucuz ve ekonomik olanlarından temin olunması şarttır.

…” hükmü,

Aynı Kanunun 10 uncu maddesi birinci fıkrasında; “Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler ve döner sermayelerin yıl içinde her ne şekilde olursa olsun edinebilecekleri taşıtların cinsi, adedi, hangi hizmette kullanılacağı ve kaynağı yılı bütçe kanunlarına bağlı (T) işaretli cetvelde gösterilir.” hükmü, beşinci fıkrasında; “(Değişik beşinci fıkra: 11/2/2014-6519/21 md.) Bu Kanun kapsamında edinilecek taşıtların menşei, silindir hacimleri ve diğer niteliklerini belirlemeye ve sınırlamalar getirmeye Cumhurbaşkanı yetkilidir.” hükmü,

Kanunun 12 nci maddesi üçüncü fıkrasında;

(Değişik: 24/9/1979 - KHK 31/1 md.) Resmi taşıtların savurganlığa yol açılmadan, bütçe olanaklarıyla uyumlu bir biçimde kullanımını sağlamak üzere;

…

f) (Ek: 21/4/2005 - 5335/6 md.)Hizmet alımı suretiyle edinilecek taşıtların cinsi, adedi, yaşı, hangi hizmetlerde kullanılacağı, kaynağı, yabancı menşeli olup olmayacağı ve diğer hususlar,

(Ek: 21/4/2005 - 5335/6 md.)İçin gerekli esas ve usûller Cumhurbaşkanınca saptanır.” hükmü yer almaktadır.

237 sayılı Kanunun 12 nci maddesine dayanılarak hazırlanan ve 237 sayılı Kanuna tabi olan kurumlarda kamu hizmetlerinin gerektirdiği taşıt ihtiyacının hizmet alımı suretiyle karşılanmasına ilişkin esas ve usullerin belirlendiği 17.03.2006 tarihli ve 2006/10193 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca yürürlüğe konulan “Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Usul ve Esaslar”ın “Temel amaç” başlıklı 5’inci maddesinde;

“Kamu hizmetlerinin gerektirdiği taşıt ihtiyacının hizmet alımı yoluyla karşılanmasının temel amacı, kamudaki taşıt giderlerinin asgari seviyeye indirilmesi ve kaynakların savurganlığa yol açılmadan, bütçe olanaklarıyla uyumlu bir biçimde kullanımının sağlanmasıdır." düzenlemesi,

“Genel esaslar” başlıklı 6’ncı maddesinde;

“(1) Temel amaç çerçevesinde hizmet alımı suretiyle taşıt edinilebilmesinin genel esasları şunlardır:

…

b) Hizmet alımı suretiyle yabancı menşeli binek ve station-wagon cinsi taşıt edinilmesini Kanunun 10 uncu maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen makam ve hizmetler ile sınırlı olacaktır.

c) Kanuna ekli (1) ve (2) sayılı cetvellerde yer alanlar ile güvenlik önlemli (zırhlı) araçlar ve koruma altına alınanlarla ilgili yönetmelik hükümlerine göre tahsis olunan araçlar dışında kullanılacak binek ve station-wagon cinsi taşıtların motor hacmi 1600cc'yi geçmeyecektir.

...” düzenlemesi yer almaktadır.

02.06.2014 tarihli ve 2014/6425 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca yürürlüğe konulan 237 Sayılı Taşıt Kanunu Kapsamında Edinilecek Taşıtların Menşei, Silindir Hacimleri ve Diğer Niteliklerinin Belirlenmesine Dair Karar’ın “Taşıtların nitelikleri” başlıklı 1 inci maddesinde de benzer şekilde; “(1) 5/1/1961 tarihli ve 237 sayılı Taşıt Kanununa ekli (1) sayılı Cetvelde ve son iki sırasında belirtilenler hariç olmak üzere (2) sayılı Cetvelde yer alan makamlar ile güvenlik önlemli (zırhlı) araçlar, koruma altına alınanlarla ilgili yönetmelik hükümlerine göre tahsis olunanlar, ...na bağlı başkanlıklar ve idarelerin yurt dışı teşkilatları için yabancı menşeli binek veya station-wagon cinsi taşıt edinilebilir. Bunların dışında hibe dâhil her ne suretle olursa olsun yabancı menşeli binek veya station-wagon cinsi taşıt edinilemez.” düzenlemesi bulunmaktadır.

Bu düzenlemeler doğrultusunda, kurumların taşıt ihtiyaçlarını hizmet alımı suretiyle karşılamalarının esas olduğu, hizmet alımı suretiyle edinilecek taşıtlardan yabancı menşeli ve motor hacmi 1600 cc’yi geçen taşıt edinilmesinin ise Kanunda öngörülen makam ve hizmetler ile sınırlı olduğu, dosya kapsamındaki bilgilerden ise, Bakanlık Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı tarafından ihalesi gerçekleştirilen araç kiralama işinde yabancı menşeli ve motor hacmi 1600 cc üzeri 10 adet aracın da içinde bulunduğu 40 adet binek taşıtın hizmet alım suretiyle temin edildiği anlaşılmaktadır.

Temyiz dilekçesi ve eki olarak sunulan belgelerden; ... tarihli ve ... sayılı yazı ile ... Strateji ve Bütçe Başkanlığı’ndan Bakanlıkça makam, koruma ve ulaştırma hizmetlerinde kullanılacak taşıt kiralamalarını da içeren hizmet alımlarına ilişkin uygun görüş talep edildiği, bu çerçevede Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilerek İhaleye Çıkılması Planlanan Araçlara İlişkin Bilgiler tablosu oluşturulduğu ve bu tabloda 1300 cc Sedan Dizel 19 adet, 1600 cc Sedan Dizel 5 adet, 1600 cc Sedan Dizel 6 Adet, 1600 cc Sedan (Yabancı Menşeli) Dizel 3 adet, 2000 cc Sedan (Yabancı Menşeli) Dizel 7 adet olmak üzere 40 adet binek aracın yer aldığı; ... Strateji ve Bütçe Başkanlığı Bütçe Genel Müdürlüğünün ... tarihli ve ... sayılı yazısı ile de ... Bakanlığının makam, koruma ve ulaştırma hizmetlerinin yerine getirilebilmesi için tabloda yer alan 40 adet binek taşıtın ... dönemini kapsamak üzere üç yıl süre ile hizmet alımı yolu ile temin edilmesinin uygun mütalaa edildiği görülmektedir.

Bu açıklamalar ve mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, Bakanlıkça makam, koruma ve ulaştırma hizmetlerinin yerine getirilebilmesi amacıyla, ... Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın uygun görüşü doğrultusunda yabancı menşeli ve motor hacmi 1600 cc’yi geçen araçların da içinde yer aldığı araç kiralama hizmet alımının gerçekleştirildiği, hizmet alımı suretiyle edinilecek taşıtların menşei, silindir hacimleri ve diğer niteliklerinin belirlenmesine dair ...’na düzenleme yetkisi verilmesi ve söz konusu düzenlemenin genel bir düzenleme olması ve başkaca bir düzenleme olmaması nedeniyle mevzuata uygun işlem tesis edildiği ve ayrıca Bakanlıkta 1 Bakan ve 4 Bakan yardımcısı ve temyiz dilekçesinde belirtildiği haliyle 10 adet koruma polisinin görev yaptığı da dikkate alındığında, yapılan kiralamanın 237 sayılı Kanuna ekli (1) ve (2) sayılı cetvellerde öngörülen makamlar ile koruma altına alınanlarla ilgili Yönetmelik hükümlerine de uygun olduğu görülmekte olup yapılan uygulamada mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.

Bu itibarla, 136 sayılı İlamın 1’inci maddesiyle verilen ... TL’nin tazminine ilişkin olarak verilen hükmün BOZULARAK yukarıdaki hususlar göz önüne alınmak suretiyle yeniden hüküm tesisinin temini için dosyanın hükmü veren Daireye GÖNDERİLMESİNE, (Üye ...’in usul hukuku çerçevesindeki ilave gerekçesi ile …. Daire Başkanı ...; Üyeler ..., ..., ..., ..., ... ve ...’in aşağıda yazılı ayrışık görüşlerine karşı ile) oyçokluğuyla,

Karar verildiği 15.05.2024 tarih ve 56826 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı.

Usule İlişkin İlave Gerekçe

Usule ilişkin Üye ...’in görüşü;

Hesap yargılama usulü bağlamında temyiz mercii olan Temyiz Kurulu çalışma usulüne ilişkin olarak;

Sayıştay Yargılamasında ilk derece mahkemesi olarak dairelerce verilen kararlara karşı sorumlular temyiz ve karar düzeltme ile yargılamanın iadesi yoluna müracaat edebilirler. 6085 Sayılı Kanun’un ‘Temyiz’ başlıklı 55. maddesindeki düzenlemeye göre Temyiz Kurulu; temyiz olunan hükmü olduğu gibi veya düzelterek tasdik etmeye, bozma kararı vererek daireye göndermeye ya da Kurul üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile daire kararını tümüyle ortadan kaldırmaya karar verebilir. Kaldırma kararı (doğası gereği Sayıştay dairelerince kamu zararının sorumlularına ödettirilmesi ile yönündeki kararlar hakkında verilebilecek bir karar olup) kamu zararının oluşmadığı dolayısıyla da dairece haklarında hüküm tesis edilen sorumlular hakkında hüküm tesis edilmesi gerekmediği sonucuna ulaşan ve sorumluların beraatı anlamına gelen bir hükümdür.

Bu düzenlemede yer verilen “kurul üye sayısının üçte iki çoğunluğu ile kaldırılması” şeklindeki kısmın klasik anlamdaki temyiz uygulamalarının dışına taşan bir düzenleme olduğu ortadadır. Hukuk sisteminde ilk derece mahkemesinin vermiş olduğu kararın kaldırılması ve bunun yerine yeni bir karar verilmesi uygulaması istinaf mahkemeleri aşamasında görülebilen bir uygulamadır. İstinaf mahkemelerince verilen kararlar (İlk derece mahkemesinin kararını kaldıran kararlar dâhil) hakkında da belli şartlar altında temyiz yoluna gidilebilmektedir. Oysa Sayıştay Temyiz Kurulunca verilen kaldırma kararına karşı karar düzeltme dışında müracaat edilebilecek bir kanun yolu ve mercii bulunmamaktadır. Türk Hukuk Sisteminde Temyiz İncelemesi sürecinde verilebilecek kararlardan farklı ve temyizi kabil olmayan bir yöntem olarak belirlenmiş olması nedeniyle de 6085 Sayılı Kanunda normal karar çoğunluğundan farklı olarak kaldırma kararı için Kurulun üçte ikisinin çoğunluğu aranmıştır.

İlk derecede kamu zararını tazminle yükümlü tutulmuş olan sorumluların haklarında verilmiş olan bu kararın, sorumlular lehine sonuçlanması için en kısa ve kesin olan yol dairece verilmiş olan tazmin kararının kaldırılması olup sorumluların temyiz başvuruları da çoğunlukla “kararın kaldırılması veya bozulması” şeklinde bir taleple sonlandırılmaktadır. Bu sebeple temyiz başvurusunda taraflarca kaldırma talep edilmişse öncelikle bu talebin görüşülmesi ve sonuçlandırılması gereklidir.

Ancak kaldırma kararının alınabilmesi için bozma veya tasdik kararlarından farklı bir çoğunluk (Kurulun üçte ikisinin oyu) aranmakta olduğundan bunun altında kalan oylama sonuçlarında bozma kararı verildiği kabul edilemeyeceğinden sonuca ulaşmak üzere müzakere ve oylamaya devam edilmesi gerekmektedir.

Kaldırma talebine yönelik müzakereler sonrasında yapılan oylamada Kurulun üçte iki çoğunluğu ile kaldırma kararı çıkmadığı halde kaldırma yönünde kullanılan oyların karar çoğunluğuna (7 azınlık oyuna karşı 10 çoğunluk oyu ile) ulaştığı gerekçe gösterilerek müzakerelere devam edilmemiş ve kaldırma gerekçelerine dayalı olarak bozma kararı verildiği sonucuna ulaşılmıştır.

Yukarıda açıklanan nedenlerle kaldırma kararının oylandığı ancak bu kararın gerektirdiği üçte iki çoğunluğa ulaşılmadığı halde kurulun çoğunluğunun kaldırma yönünde oy kullandığı gerekçesiyle kaldırma gerekçeli bozma kararı verildiği sonucuna ulaşılması mümkün olmayıp müzakerelere devam edilerek yapılacak oylama sonucuna göre tasdik veya bozma kararlarından hangisinin verildiğinin belirlenmesi gerekir.

Karşı oy gerekçeleri:

…. Daire Başkanı ...; Üyeler ..., ..., ..., ..., ... ve ...’in karşı oy gerekçesi;

237 sayılı Taşıt Kanunu’nun “Kurumların edinebilecekleri taşıtlar” başlıklı 7 nci maddesinde; kuramların taşıt ihtiyaçlarım hizmet alımı suretiyle karşılamalarının esas olduğu ve kullanılacak taşıtların muayyen ve standart tipte ve ekonomik olanlardan temin olunmasının şart olduğu belirtilmiştir. Aynı Kanun’un 10 uncu maddesinin beşinci fıkrasında ise edinilecek taşıtların menşei, silindir hacimleri ve diğer niteliklerini belirlemeye ve sınırlamalar getirmeye Cumhurbaşkanı’nın yetkili olduğu ifade edilmiştir. Bu hükme dayanılarak alman 10.6.2014 tarihli ve 29026 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 237 Sayılı Taşıt Kanunu Kapsamında Edinilecek Taşıtların Menşei, Silindir Hacimleri ve Diğer Niteliklerinin Belirlenmesine Dair Karar’ın 1 inci maddesinde; 237 sayılı Kanuna ekli (1) ve (2) sayılı cetveldeki makamlar dışında yabancı menşeli araç edinilemeyeceği, yerli muhteva oram %50’nin altında kalan taşıtların yabancı menşeli sayılacağı ve edinilecek binek araçların silindir hacimlerinin 1600 cc’yi geçemeyeceği hüküm altına alınmıştır.

Öte yandan 237 sayılı Kanun’a tabi olan kuramlarda kamu hizmetlerinin gerektirdiği taşıt ihtiyacının hizmet alımı suretiyle karşılanmasına ilişkin esas ve usuller, Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Usul ve Esaslar 01.04.2006 tarih ve 26126 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan esasların “Temel amaç” başlıklı 5 inci maddesinde belirlenmiştir;

“Kamu hizmetlerinin gerektirdiği taşıt ihtiyacının hizmet alımı yoluyla karşılanmasının temel amacı, kamudaki taşıt giderlerinin asgari seviyeye indirilmesi ve kaynakların savurganlığa yol açılmadan, bütçe olanaklarıyla uyumlu bir biçimde kullanımının sağlanmasıdır."

“Genel esaslar” başlıklı 6 ncı maddesinde;

“(1) Temel amaç çerçevesinde hizmet alımı suretiyle taşıt edinilebilmesinin genel esasları şunlardır:

b) Hizmet alımı suretiyle yabancı menşeli binek ve station-wagon cinsi taşıt edinilmesini Kanunun 10 uncu maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen makam ve hizmetler ile sınırlı olacaktır.

c) Kanuna ekli (1) ve (2) sayılı cetvellerde yer alanlar ile güvenlik önlemli (zırhlı) araçlar ve koruma altına alınanlarla ilgili yönetmelik hükümlerine göre tahsis olunan araçlar dışında kullanılacak binek ve station-wagon cinsi taşıtların motor hacmi 1600cc'yi geçmeyecektir.

...” ifadeleri yer almaktadır.

Esasların “Tanımlar” başlıklı 4 üncü maddesinde yabancı menşeli taşıt, yerli muhteva oranı % 50'nin altında kalan taşıt olarak tanımlanmıştır.

Anılan düzenlemeler çerçevesinde özetle; belirtilen istisnalar dışında edinilecek taşıtların yabancı menşeli olmaması ve motor hacminin 1600 cc’yi geçmemesi genel kural olarak belirlenmiş bulunmaktadır.

Bu mevzuat düzenlemelerinden de anlaşılacağı üzere; yabancı menşeli ve motor hacmi 1600 cc’yi geçen araçların kiralanması ancak 237 sayılı Kanun ve 10.6.2014 tarihli ve 29026 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 237 Sayılı Taşıt Kanunu Kapsamında Edinilecek Taşıtların Menşei, Silindir Hacimleri ve Diğer Niteliklerinin Belirlenmesine Dair Karar’da yapılan düzenlemelere göre mümkündür. Bu düzenlemelerde imkân verilmeyen durumlar için ...ndan izin alınması suretiyle kiralama yapılabilmesine ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Nitekim İdare tarafından ... Strateji ve Bütçe Başkanlığı Bütçe Genel Müdürlüğü’ne yazılan yazı esasen yabancı menşeli araç kiralanmasına ilişkin bir izin olmayıp yazının konusunun süreklilik arz eden personel servis hizmetleri, hizmet aracı kiralamaları ve sabit telefon hizmet alımları için 5018 sayılı Kanun’un 28 inci maddesi uyarınca gelecek yıllara yaygın yüklenmelere ilişkin alınması gereken onay yazısıdır. Yazıda, idare tarafından hazırlanarak onaya sunulan ve içerisinde yabancı menşeli araçlar da bulunan 40 adetlik binek araç listesine ilişkin özel bir değerlendirmede bulunulmamakta, kamu kaynağının kullanımında ekonomiklik ve kalitenin gözetilmesi şartıyla yazıya konu hizmetlerin 3 yıllık süre için hizmet alımı yoluyla temin edilmesinin uygun mütalaa edildiği belirtilmektedir.

Buna göre ... Strateji ve Bütçe Başkanlığı Bütçe Genel Müdürlüğü tarafından verilen uygun mütalaa da yabancı menşeli araç edinebilmesine ilişkin değil yıllara yaygın yüklenmeye girişilebilmesine ilişkindir. Yukarıda belirtildiği üzere yabancı menşeli araç temini hususunda ... Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın izin verme yetkisi bulunmamaktadır. Dolayısıyla ... Strateji ve Bütçe Başkanlığı Bütçe Genel Müdürlüğü tarafından verilen yıllara yaygın yüklenmeye girişilmesine ilişkin mütalaayı yabancı menşeli ve 1600 cc üstü araç kiralanmasına imkân veren bir yazı olarak kabul etmek ve bu mütalaanın 237 sayılı Kanun ve ilgili Bakanlar Kurulu Kararında düzenlenmiş esasları ortadan kaldırdığını kabul etmek mümkün değildir.

Bu itibarla, 136 sayılı İlamın 1’inci maddesiyle verilen tazmin hükmünün TASDİKİNE karar verilmesi gerekir.